هایده یکی از بهترین خوانندگان سبک پاپ و سنتی ایرانی است که همه اعتقاد دارند که او بهترین خواننده ایرانی است. او خواننده ای است که همیشه در ذهن همه باقی می ماند.

نام اصلی اش معصومه دده بالا است ، او در روز دوازدهم فروردین ماه سال 1321 در خیابان عین الدوله تهران متولد شد و تنها یک خواهر کوچک تر از خود به نام مهستی داشت. پدرش محمد دَدِه بالا و مادرش زینت بلغاری نام داشته است. به گفته نزدیکان او اصالتا کاشانی می باشد، اما بیشتر به نام خانوادگی او میخورد که ترک تبار باشد و مادر هایده هم از ترک های بلغارستان است.

شنیده ها حاکی از این است که مادر هایده مولودی خوان حرفه ای بوده و صدای فوق العاده مهستی و هایده از مادرشان به ارث رسیده است. مادرش خانم زینب بلغاری مولودی خان سفره ها و مراسمات مذهبی بود و هایده به همراه خواهرش اغلب در کنار مادر در این مراسمات مولودی خوانی شرکت می کردند.

هایده در سال 1334 وقتی 13 ساله بود ازدواج کرد که ثمره آن سه فرزند به نام های کامران ، کیوان و یک دختر به نام خانم کیانوش شد. کامران فرزند بزرگش را در 14 سالگی به دنیا آورد و آن زمان آنقدر کم سن و سال بود که مادربزرگش در فرزند داری به او کمک می کرد. در نتیجه این اتفاقات کشف صدای هایده از سوی هنرمندان به تعویق افتاد.

هایده در نزد استادان بزرگی به خوانندگی پرداخت. آموزش او با علی تجویدی سبب شد تا هایده به شهرت زیادی برسد. علی تجویدی استادی بود که با دلکش نیز همکاری داشت.

تجویدی با شنیدن صدای هایده متوجه استعدادها و توانایی او در زمینه خوانندگی شد و بر این اساس، مجموعه آوازهای ایرانی را به وی آموزش داد. هایده از همان ابتدای فعالیت خود توانست با صدای زیبا و موزونش توجه خیلی از دوست داران موسیقی را به خود جلب نماید. هایده در مصاحبه‌ های خود بارها اشاره کرده که تحت تاثیر صدا و همینطور شیوه خواندن دلکش به خوانندگی و موسیقی علاقمند شده است.

تسلط بالای هایده در اصول بنیادی موسیقی سبب شد تا صدای او جای خود را در بین مخاطبان باز کند. بدین ترتیب هایده توانست مجموعه ‌ای از آهنگ ‌های ایرانی و همچنین ردیف‌ های آوازی را اجرا کند و به لیست برترین آوازخوان‌ های موسیقی ایرانی سده بیستم اضافه شود.

هایده و مهستی در زمان نوجوانی به کلاس‌ های موسیقی اکبر گلپایگانی رفته و در سال ،1342 زمانی که مهستی تنها 17 سال داشت به پرویز یاحقی معرفی گردید. پس از مدتی آموزش، مهستی توانست زودتر از خواهرش به صورت حرفه‌ ای ‌تر موسیقی و فعالیت خوانندگی را دنبال نماید.

در سال 1347 هایده فعالیت حرفه ‌ای خود را با خواندن ترانه‌ ای به نام آزاده که اثر علی تجویدی بود، آغاز نمود. این ترانه با همکاری ارکستر گل ‌ها در رادیو تهران آغاز شد در ادامه نیز، هایده کارهای خود را با علی تجویدی پیش برد و همچنین با آهنگسازان بزرگ دیگری مانند همایون خرم همکاری کرد و به ترانه‌ های پاپ علاقمند شد.

ترانه ‌های پاپی که هایده خوانده بیشتر ساخته افراد برجسته‌ ای مانند فریدون خشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و همینطور انوشیروان روحانی بود.

هایده برای ادامه فعالیت خود به همراه مادر و خواهرش در روز هفتم شهریور ماه سال 57 مجبور شد از ایران به بریتانیا مهاجرت نماید. وی در مصاحبه‌ های خود گفته که این تلخ ‌ترین خاطره زندگی‌ او بوده است. هایده پس از خارج شدن از ایران همکاری خود را با آهنگساز سرشناس ایرانی، صادق نوجوکی شروع کرد.

در دهه شصت شرکت ترانه، آلبوم شب عشق این خواننده را در رده پرفروش ‌ترین آلبوم‌ های این دهه معرفی نمود. آلبوم بزن تار که آلبوم دیگر هایده است نیز به عنوان آلبوم سال 1990 شناخته شد.

هایده به جز اجرای برنامه در کشورهای مختلف، به اجرا کردن کنسرت در دانشگاه یو سی ال ای کالیفرنیا و تالار مشهوری مثل موزیک هاله و تالار رویال آلبرت هال لندن پرداخت.

در سال های قبل از انقلاب بیشتر ترانه های هایده در تلویزیون ملی ایران و بعد از انقلاب در تلویزیون جام جم لس آنجلس و دیگر شبکه های مربوط به ایرانیان مثل جنبش ملی ایران در جنوب کالیفرنیا به شکل موزیک ویدئو پخش میشد.

آثار ماندگار هایده :

از این خواننده مشهور حدود صد و پنجاه ترانه به یادگار مانده که بیش‌ تر این ترانه‌ ها در خاطره جمعی مردم ایران ثبت شده اند.

عنوان پرفروش ترین آلبوم دهه شصت متعلق به آلبوم شب عشق هایده می باشد که توسط شرکت ترانه منتشر شده و از آثار پر طرفدار وی به شمار میرود. هایده در زمان مهاجرتش چندین آهنگ خواند که آنها به عنوان غمیادانه معروف شده اند، این ترانه ها برای کسانی که مثل خود هایده مجبور به تبعید و مهاجرت به خارج از کشور شده بودند، مایه تسکین بود.

از مهم ترین آثار هایده میتوان به فرار از بهشت در سال ۱۳۵۳ ، رانده شده در سال ۱۳۵۴ ، میهمان اثر سال ۱۳۵۵ ، دو آهنگ کی میدونه و زندگی در سال ۱۳۶۱، زمونه در سال ۱۳۶۲، دل من در ۱۳۶۳، یا رب ، هم نفس و گلریز در سال ۱۳۶۶ اشاره کرد.

هایده که از دوران نوجوانی به بیماری دیابت دچار بود، کم کم فشار خون و ناراحتی قلبی نیز به آن افزوده شد اما بی اعتنایی او به سلامتی ،وضعیتش را بدتر کرد. او در آخرین شب زندگی خود در باشگاه کازابلانکا در حالی که وضعیت مناسب جسمی نداشت اما برنامه کنسرت کوچک خود را اجرا کرد. روز بعد در 30 دی 1368 وقتی 47 ساله بود به خاطر سکته قلبی ناشی از بیماری های زمینه ای خود در سان فرانسیسکو واقع در ایالت کالیفرنیا دار فانی را وداع گفت.