هر چه نرمه ی قلم را بر لوح سفید کاغذ گرداندم نتوانستم توصیفی بهتر از آنچه استاد شجریان در وصف تک ستاره درخشان آسمان تار نوازی بیان کرده ، پیدا کنم. در واقع هرچه بگویم گزافه ای بیش نیست.

جلیل شهناز کسی است که شجریان بعد از مرگش گفت : با احترام به همه نوازندگان تار، پس از استاد شهناز می بایست دفتر تار ایران بسته گردد.

واژه استاد فقط برازنده اوست. او استاد من است و من با صدای تار او به اینجا رسیده ام. تار او شور عشق را در من معنا کرد. او به مانند حافظ و لسان الغیبش، تکرار ناشدنی است.

استاد جلیل شهناز در تاریخ یکم خرداد ۱۳۰۰  و در خانواده ای کاملا هنری در شهر هنر پرور اصفهان پا به عرصه وجود نهاد. پدرش شعبان خان ،تار می نواخت، همچنین در نواختن سه تار و سنتور نیز مهارت کافی داشت.

کمانچه نواز معروف آن زمان غلامرضا سارنگ (سارنج) عموی جلیل بود، و برادر بزرگترش با نام  حسین شهناز هم از نوازنده های خوب تار نواز بود.

در چنین خانواده هنرمندی عشق به موسیقی در همان خردسالی در دل و جانش نشست و با کمک برادر خود ، یادگیری نواختن تار، این ساز نغمه خوان عشق را آغاز نمود.

شوق او به موسیقی سنتی مخصوصا ساز دل انگیز تار، او را چنان مصمم نمود که در سنین نوجوانی و جوانی در اصفهان آن روزها که مملو از هنرمندان اصیل موسیقی ایرانی بود، برای خود نامی دست و پا کرد و خیلی زود به شهرت رسید.

فعالیت های هنری استاد جلیل شهناز :

وی در حالی که ۲۸ ساله بود، همکاری خود را در رادیو اصفهان آغاز نمود و به نواختن تار پرداخت. دیری نپایید که حسن شهرتش به تمام ایران نفوذ کرده و در سال ۱۳۳۶ به دعوت سازمان رادیو به تهران نقل مکان کرد و آغازی بر فعالیت های رسمی خود را رقم زد. وی در برنامه های رادیویی مختلفی به نوازندگی پرداخت و در برنامه هایی همچون برنامه گلها، ارکستر حسین یا حقی و… تک نوازی ها و گاها دو نوازی هایی را به اجرا گذاشت.

او همچنین به همراه تاج اصفهانی و حسین کسائی با عنوان گروه ثلاث، به برگزاری کنسرت های زیادی در شهرهای مختلف کشور و همچنین خارج از کشور اقدام نمود.

تشکیل گروه اساتید موسیقی ایران :

استاد جلیل شهناز در دهه ۶۰ تقویم شمسی همراه با اساتید بزرگی همچون علی اصغر بهاری، محمد اسماعیلی، فرامرز پایور و سید محمد موسوی که به ترتیب نوازنده های مطرح کمانچه، تنبک، سنتور و نی بودند، اقدام به پی ریزی و تاسیس گروهی هنری با نام گروه اساتید موسیقی ایران نمود که با این گروه، کنسرت های زیادی را در کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی و آمریکایی به اجرا گذاشت.

از معروف ترین آلبوم های حاصله از این گروه می توان از آلبوم «کنسرت اساتید موسیقی ایران»  با آوای دلنشین استاد شهرام ناظری نام برد.

استاد جلیل شهناز در سال ۱۳۸۳ به عنوان چهره ماندگار موسیقی انتخاب شد. همچنین در همان سال به پاس یک عمر فعالیت در زمینه موسیقی، مدرک درجه یک هنری که معادل مدرک دکترا می باشد را به وی اهدا نمودند.

وی قادر بود همزمان آواز بخواند و تار بزند.

استاد شجریان در سال ۱۳۸۷ به خاطر ارادت والایش به استاد جلیل شهناز ، گروهی که با آن کار می کرد را «گروه شهناز» نام نهاد.

ساز تخصصی وی تار بود ولی در نواختن ویلون، تنبک، سنتور و سه تار نیز تبحر داشت، همچنین به خواندن آواز در گوشه و ردیف دستگاه های موسیقی سنتی آشنایی کامل داشت .

فرزندان وی کیومرث، علیرضا، فرشته، فریبا، فروزنده و نوشین در ایران و فرانسه و آمریکا اقامت دارند.

وی خالق تکنیک های ناب و برجسته برای نواختن تار بود. او نخستین کسی بود که توانست قریب به اتفاق تمامی ردیف های موسیقی سنتی را با ساز تار بنوازد.

بزرگان بسیاری در توصیف این مرد خوش نواز سخن ها گفته اند که به ذکر برخی از آنها می پردازیم :

حسن کسائی: شناخت موسیقی کار هر کسی نیست. همه موسیقی را گوش می‌دهند و دوست می ‌دارند اما کسی که سره را از ناسره تشخیص بدهد و بتواند درک مقاماتی را که استاد شهناز نواخته ‌اند داشته باشد بسیار نادر است. همه ساز می ‌زنند و همه خوب ساز می ‌زنند ولی قدرت نوازندگی و محفوظات و لحظات موسیقی که آقای شهناز می ‌دانند و اجرا کرده ‌اند، چیزی که در دست همگان باشد نیست. یعنی ردیف موسیقی ایران نیست. قدرت آقای شهناز در جواب دادن و دونوازی خارق‌ العاده‌ است. من ۶۰ سال با ایشان همنوازی کرده ‌ام و ساز بنده با ساز شهناز گره خورده‌ است.(نقل به مضمون)

محمدرضا شجریان: ساز شهناز در من زندگی می‌ کند و من با ساز شهناز زندگی می ‌کنم. من تنها خواننده ‌ای هستم که خودم را شاگرد جلیل شهناز می ‌دانم. ساز این نوازنده بی بدیل، یک ساز آوازی است؛ برخلاف دیگر نوازنده‌ ها که ۸۰ درصد سازی می ‌زنند و فقط ۲۰ درصد آوازی. جلیل شهناز به بیان واقعی در نوازندگی تار رسیده ‌است؛ چرا که در گیرودار ردیف و تقلید از دیگران نماند و مانند آبشاری خروشان در جریان است.(نقل به مضمون)

داریوش پیرنیاکان: جلیل شهناز هنرمندی است که زوایای بسیاری در سازش نهفته است. وی علاوه بر اشراف کامل بر ردیف و رموز آن، ویژگی منحصر به‌ فرد دیگری نیز داشت. جواب آوازهای شاهکار و بی نظیر، استفاده از تمام امکانات ساز، نواختن بسیاری از گوشه ‌های مهجور، رعایت جمله ‌بندی در نوازندگی از جمله ویژگی ‌های نوازندگی جلیل شهناز است.(نقل به مضمون)

استاد پرویز یاحقی: شهناز دفتر تار را بست.

یک عمر توان به ساز دمساز شدن/ وز ساز نواختن سرافراز شدن/ صد سال توان به تار مضراب زدن/ اما نتوان جلیل شهناز شدن…(نقل به مضمون)

آثار استاد جلیل شهناز :

– آلبوم «عطرافشان» (همراه با تمبک محمد اسماعیلی)

– کتاب «گلهای جاویدان» (پانزده قطعه برای تار و سه تار)

حضور در برخی شماره‌ های مجموعه آلبوم آشنایی با شیوه آواز استاد غلامحسین بنان

غم‌ زده (همایون خرم، جلیل شهناز، امیرناصر افتتاح)

پانزده قطعه برگزیده برای تار

تار و ترمه

شور و زندگی

عشق و زندگی

انتظار دل، خلوت گزیده (با صدای استاد محمدرضا شجریان)

نرگس مست (با صدای حسام الدین سراج)

سکوت (با صدای ایرج بسطامی)

گل من (با صدای ایرج خواجه امیری)

تمنای وصال (با صدای عبدالحسین مختاباد)

کنسرت اساتید موسیقی ایران (با صدای شهرام ناظری و اجرای گروه اساتید موسیقی ایران)

کرشمه نرگس (با صدای سیامک شجریان، برادر استاد محمدرضا شجریان)

شمع لرزان (اسدالله ملک، جلیل شهناز، منصور صارمی، جهانگیر ملک)

دل شیدا (با صدای شهرام ناظری و اجرای گروه اساتید موسیقی ایران)

سکوت باغ (همنوازی با حسن کسایی)

و آثار پرشمار دیگری که از استاد جلیل شهناز به یادگار مانده است.

وداع با شهناز موسیقی ایران :

در روز بیست و هفتم خرداد ماه سال ۱۳۹۲ ، روح ملکوتی استاد جلیل شهناز به مرگ طبیعی در اثر کهولت سن در بیمارستان آراد تهران از میان ما پر کشید و به آغوش مهربان خدایش پیوست. پیکر وی پس از بدرقه ای با شکوه در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرمید، روحش شاد.

.