اکبر گلپایگانی متولد ۱۰ بهمن ۱۳۱۲ در تهران معروف به گُلپا از برترین خوانندگان موسیقی اصیل ایرانی بود. پدر و پدر بزرگش از خواننده های خوبی بودند.

چهار برادر بنام های عباس، حسن (مدرس آواز و استاد دانشگاه)؛ محمد (خواننده مشهور به گلریز)، محمود (مهندس و مدرس آواز) و یک خواهر بنام مریم داشت.

همسر اکبر گلپایگانی  گلرخ گرایلی نام دارد و دو فرزند دختر وی ساقی و ساغر نام دارند.

اکبر گلپایگانی در پنج سالگی مادر خود را از دست می‌دهد و این حادثه در آن زمان تأثیر بدی بر روحیه وی میگذارد.  گلپایگانی در خاطراتش در این مورد می‌گوید، در آن زمان برای سلامتی مادرم اذان می خواندم و تا یک ماه هر روز مناجات می‌خواندم.

در سال ۱۳۱۸ گلپا وارد دبستان فرهنگ شد و به عنوان قاری قرآن در کلاسش برگزیده شد. پس از این فعالیتها، اکبر گلپایگانی با آشنایی با تعدادی قاری قرآن و تعزیه خوان و کار کردن زیر نظر آنها اصول اولیه آوازخوانی را آموخت.

در سال ۱۳۲۰ وی به‌طور جدی و منظم تعلیم موسیقی و دستگاه‌ها را نزد پدرش آغاز کرد. اکبر گلپایگانی در سال ۱۳۲۶ اولین تجربه شرکت در یک گروه ارکستر کر را کسب کرد ، در سال ۱۳۲۷ در انجمن موسیقی مدرسه نظام عضو شد و از سال ۱۳۲۸ به بعد کم‌کم با اساتید طراز اول موسیقی آشنا شد و تعلیم را زیر نظر این اساتید آغاز کرد.

گلپا تحصیلاتش را ادامه می‌داد اما از موسیقی جدا نبود تا این‌ که در پانزده سالگی با حسین خواجه‌امیری (ایرج) در مدرسه نظام همکلاس شد تا سرنوشت دو چهره ی  فراموش‌ نشدنی موسیقی ایرانی به یکدیگر گره بخورد.

اکبر گلپایگانی پله‌های شهرت و محبوبیت را چند تا یکی بالا رفت و به یکی از ستاره‌های درخشان موسیقی ایران تبدیل شد. گلپایگانی راه خود را می‌رفت و به مسیرش اعتقاد راسخ داشت و البته توانست در این راه، جای خود را در میان قلب مردم سرزمینش باز کند.

دیگر کسی از تحریرهای موسیقی سنتی ایران صحبت نمی‌کرد بلکه حرف از «چه چه»های گلپا بود. آثارش، هم رنگ‌وبوی موسیقی اصیل ایرانی و هم رگه‌هایی از موسیقی پاپ را داشتند که هم توجه نسل گذشته و هم جوانان را جلب می‌کرد. هر چند برخی از منتقدان، سبک گلپا را کوچه‌بازاری می‌دانستند اما اساتید موسیقی ایرانی به این موضوع واقف بودند که نمی‌توان ایرادی از حنجره طلایی‌اش گرفت. البته نمی‌شد ایرادی هم پیدا کرد.

اولین آواز رسمی اکبر گلپایگانی آوازی در مایه ابوعطا در سال ۱۳۲۸ (در سن ۱۶ سالگی) در یک محفل خصوصی و در منزل استاد مرتضی خان محجوبی ، با همکاری استادان بزرگی همچون مرتضی خان محجوبی، بانو قمرالملوک وزیری، سعادتمند قمی، علی تجویدی و حسین تهرانی بود.

جوایز و امتیازات استاد اکبر گلپایگانی :

اجرای آواز در سازمان یونسکو در سال ۱۳۳۵، به دعوت این سازمان به عنوان اولین خواننده ایرانی که در خارج از ایران کنسرت داشته ‌است.

اجرای بیشترین آواز در برنامه گلها،  همچنین ایشان تنها خواننده ای است که در تمام سلسله برنامه های گلها شرکت داشته‌ است. (۲۹۸ آواز به صورت رسمی و بیش از ۷۰۰ آواز خصوصی و رادیویی دیگر)

تدریس موسیقی ایرانی و آواز ، بنا به دعوت دانشکده میوزیک بیلدینگ دانشگاه یو.سی.ال. آ کالیفرنیا در سال ۱۳۴۰

اجرای برنامه در رویال دایان لندن در سال ۱۳۵۲،  در این برنامه از هر کشور برترین خواننده‌ها برای اجرای برنامه اعزام شده بودند که از ایران نیز گلپایگانی دعوت شده بود .

دریافت دکترای افتخاری هنر در رشته آواز از دانشگاه کلمبیای آمریکا در سال ۱۹۹۴

دریافت دکترای افتخاری اقتصاد و هنر از سازمان یونسکو در سال ۱۳۸۱

دریافت دکترای افتخاری و اسکار هنر موسیقی در سال ۱۳۸۴ از دانشگاه بوداپست مجارستان

دریافت دکترای افتخاری و مدال هنر در سال ۱۳۸۴ از سازمان ملل متحد و نماینده این سازمان

دریافت دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه شیراز در خرداد سال ۱۳۸۴(اعطای دکترا توسط پرفسور سیسختی و پرفسور ذوالقدر)

دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه تهران در دی ماه سال ۱۳۸۴

گنجاندن آوای آواز گلپایگانی در یک فیلم جهانی به نام ” مده آ “، ساخته کارگردان ایتالیایی پازولینی

انتخاب به عنوان محبوبترین خواننده سال ۱۳۸۰ در بین تمام خوانندگان ایرانی داخل و خارج از کشور و انتخاب ترانه عشق پاک (من تو را آسان نیاوردم به دست) از ساخته‌های جهانبخش پازوکی به عنوان برترین آهنگ سال

شکست رکورد پر فروش‌ترین کاست (کاست‌های گلپایگانی در سال ۱۳۸۳ پرفروش‌ترین آثار سال شدند)

اعطای جایزه بزرگ سپاس فرانسه به اکبر گلپایگانی از طرف سنای فرانسه در فروردین سال ۱۳۸۶

اعطای جایزه بزرگ انسان ‌دوستی فرانسه به اکبر گلپایگانی در فروردین ۱۳۸۷

اهدای جایزه رز طلایی (گلدن رز) به وی در سال ۱۳۹۱

بخشی از صحبت های استاد اکبر گلپایگانی: «من در مدرسه نظام و دانشکده افسری درس خواندم و بعدها هم مهندس نقشه‌برداری شدم اما همه اینها را رها کردم و به سراغ موسیقی رفتم. در موسیقی هم هر آن چه یک جوان انتظارش را دارد، به دست آوردم. از این طریق به خانه، باغ، زندگی، همسر و فرزندان خوب رسیدم. بچه‌های خوبی دارم و از این بابت خیلی خوشحالم. یکی از بچه‌های من نابغه است. من در این دنیا به صفا و صمیمیت رسیدم و همه چیز را به دست آوردم. الان به هیچ چیزی احتیاج ندارم و منتظر مرگ هستم.

گلپا در سال‌های اخیر به دلیل کهولت سن و بیماری‌های ناشی از آن، کمتر در عرصه موسیقی حضور داشت. با این حال، همواره از سوی اهالی موسیقی و علاقه‌مندان به عنوان یکی از بزرگان این عرصه مورد احترام بود.

اکبر گلپا، خواننده پیشکسوت موسیقی ایرانی، روز شنبه ۱۳ آبان ۱۴۰۲ در سن ۹۰ سالگی درگذشت. علت فوت وی کهولت سن و بیماری‌های ناشی از آن اعلام شده است.