محمّد قهرمان در دهم تیر ۱۳۰۸ خورشیدی در تربت حیدریه دیده به جهان گشود. در دوران کودکی و نوجوانی، پدر و مادرش را از دست داد و تحت سرپرستی خواهرش به موفقیت‌های زیادی رسید. قهرمان از تبار محمدصادق و افسرالسلطنه از ایل قاجارها بود، پدر و مادر قهرمان هر دو اهل علم و معرفت بودند، به‌طوری که فرزندانشان کودکی خود را با شنیدناشعار فردوسی، حافظ و سعدی گذراندند و طبع شعر و شاعری در میانآنها وجود داشت.

بعد از گذراندن دوران ابتدایی برای ادامه تحصیلات به مشهد رفت و در آنجا با مهدی اخوان ثالث هم‌کلاس شد. سپس وارد دبیرستان البرز تهران شد و بعد از گذراندن امتحانان پایانی خود توانست در رشته قضاییدانشگاه تهران قبول شود اگرچه به دلیل علاقه به ادبیات و شعر هرگز دنبال کار حقوقی نرفت. در این خصوص در کتاب «شناخت‌نامه استاد محمد قهرمان» از قول خودش آمده است: نفرتی که از درس‌های دانشکده حقوق داشتم سبب شد که دوره سه ساله آن را مشعشعانه در ۶ سال بگذرانم و رساله‌ام را چهار سال بعد تحویل بدهم.

به هر حال او پس از به پایان رساندن دوران لیسانس در تهران به وطن خود بازگشت و چند سالی را به امور کشاورزی در روستای کوچک «خرم‌آباد» واقع در مه‌ولات گذراند. سپس با نوه عموی خود به نام فرشته قهرمان ازدواج کرد. سپس مدت کوتاهی در بانک عمران به کار اشتغال داشت تا اینکه از دهم آذر ۱۳۴۰ به عنوان کتابدار دانشکده ادبیات مشهد به خدمت دانشکده درآمد و تا دوران بازنشستگی در این کتابخانه مشغول فعالیت و خدمت بود.

ورود به عرصه ادبیات و شعر :

قهرمان از سال سوم ابتدایی سرودن شعر را آغاز کرد و از آنجایی که زبان محلی تربت حیدریه را به خوبی می‌دانست، بسیاری از اشعار وی که به زبان محلی سروده شده‌اند، در ردیف اول شعر بومی قرار دارند. قهرمان در مجلس بزرگداشت خود در انجمن فرخ در خصوص آغاز شعر محلی گفت: «از سال ۱۳۲۴ گاهی به‌تفنن غزلی به لهجه تربتی می‌سرودم، غزلی را که در سال ۱۳۲۷ ساخته بودم برای مرحوم «بهار» خواندم و مورد تشویقایشان قرار گرفتم، پس از آن، کار را بسیار جدی گرفتم.

قهرمان را پدر شعر محلی تربتی خراسان نامیده‌اند، زیرا کارش تنها سرایش اشعار محلی نبوده، بلکه با گردآوری مواد این لهجه در طول اینسال‌ها، همواره گنجینه واژگان شعر محلی خود را غنی و غنی‌تر کرده است. محمدرضا شفیعی کدکنی ادیب و نویسنده در ارتباط با محمد قهرمان گفته است: «در این خصوص حتی ملک‌الشعرای بهار آن خصوصیت یک شاعر محلّی را به‌صورت کامل، آن گونه که قهرمان دارد، ندارد.

علاقۀ این شاعر توانا در سرودن غزل و به‌ویژه سبک هندی به اندازه‌ای بودکه به عنوان یکی از شاعران به‌نام غزل‌سرای هندی شناخته شد. غزل‌هایوی در واقع ادامه سنت ادبی صائب و سبک هندی است. مهدی اخوان ثالث، قهرمان را «یکی از قوی‌ترین و چیره‌دست‌ترین نمایندگان این سبک (هندی) غزل فارسی می‌داند.» وی به صائب و حافظ شیرازی بسیار علاقه داشت. قهرمان دلیل این علاقه را این گونه بیان می‌کند: «چون خود اصولا شاعری غزل‌سرایم، گویندگان مورد علاقه من را باید از بینغزل‌سرایان جست. شعرای قدیمی دلخواه من حافظ و صائب‌اند، از معاصران سیمین بهبهانی و سایه را دوست دارم و پس از آن دو، یارعزیز و همشهری خود، صاحبکار را دوست میدارم .

بیشتر شعرهای نو قهرمان به‌طور پراکنده و در مطبوعات، کتاب‌ها و جنگ‌های ادبی مختلف از جمله در ماهنامه در راه هنر به چاپ رسیده و تنها در کتاب شعر امروز خراسان، گذشته از غزل‌ها، دو شعر نو در قالب چهارپاره به نام‌های «تکیه» و «دوگرگ» و یک شعر در قالب نیمایی به نام «تمنا» آمده است.

فعالیت های علمی و فرهنگی :

این محقق برجسته ۲۷ سال کتابدار دانشکدۀ ادبیات دانشگاه فردوسیبود و در این مدت توانست تالیفات ارزنده‌ای منتشر کند این آثار بیشتردر زمینه شعر و تصحیح کتاب های قدیمی بوده است. از جمله مهم تریناین آثار می‌توان به تصحیح دیوان صائب تبریزی در ۶ جلد، تصحیحدیوان صیدی تهرانی، تصحیح مجموعه آثار ابوطالب کلیم همدانی،تصحیح دیوان حاج محمد جان قدسی مشهدی، برگزیدۀ اشعار صائب و دیگر شعرای معروف سبک هندی، صیّادان معنی (برگزیدۀ اشعار سخن‌سرایان سبک هندی)، حاصل عمر (مجموعۀ شعر) و به یاد عزیزگذشته شامل ۱۰ نامه از مهدی اخوان ثالث به محمّد قهرمان اشاره کرد.  کتاب «روی جادهٔ ابریشم شعر» وی در نهمین جشنوارهٔ بین‌المللی شعر فجر به‌عنوان اثر برگزیده در حوزهٔ شعر معرفی شد.

فرشته مهر

«فرشته مهر» یکی از پژوهش‌های جدیدی است که توسط امیری‌اسفندقهبه چاپ رسید. اهمیت این کتاب از آن جهت است که در آن ۴۶تصنیف‌های منتشرنشده قهرمان به رشته تحریر در آمده است. اینمجموعه نه‌تنها برای اهل شعر و ادب به مثابه گنجینه‌ای درخشان محسوب می‌شود، بلکه اثری درخور برای اهالی حوزه موسیقی است، زیرا اینشاعر بزرگ نه‌تنها در عرصه شعر و ادب در سبک هندی، بلکه در موسیقینیز چیره‌دست بوده‌ است. امیری اسفندقه درباره این کتاب با اشاره به اینکه در ارایه تصنیف‌ها هیچ دخل و تصرفی نداشته است، می‌گوید: ترانه‌ها و تصنیف‌های استاد قهرمان، همه و همه بی‌هیچ حذف و اضافه‌ایاز روی نسخه دستنویس استاد بازنویسی شده است. وی همچنین درباره ارزش موسیقایی آثار استاد قهرمان، گفت: همه هم و غم استاد به مرام و مروت، اعتلای شعر و موسیقی پارسی بود.

سرانجام این پژوهشگر و شاعر توانا در اردیبهشت ۱۳۹۲ خورشیدیدیده از جهان فروبست و در مقبره شعرای توس به خاک سپرده شد.